Tác giả: An Chi
(Đã đăng trên Thanh niên ngày Chủ nhật 11-4-2021).
Đồ bành là đồ gì? Trang Giày Secondhand. Com cho biết:
“Đồ bành hay hàng thùng thật ra đều là tên gọi khác của đồ si (nói tắt của second hand – AC), đồ siđa hay đồ secondhand, nhưng tùy vào mỗi vùng miền khác nhau mà có những tên gọi khác. Đồ bành thì được sử dụng phổ biến ở khu vực miền Trung như là Đà Nẵng, Huế, Hội An, Quảng Nam, Quảng Ngãi…”
Trang Top 1 2 3 bí mật Tín đồ hàng si giải thích:
“Các mặt hàng sản phẩm “đồ bành” cực kì đa dạng từ hàng quần áo đồ bành dành cho người lớn cả nam nữ đến các loại phụ kiện đồ bành, túi xách đồ bành, giày dép đồ bành, thắt lưng đồ bành, đồng hồ đồ bành, kính mát đồ bành,… Thậm chí có cả những loại mặt hàng quần áo, đồ chơi dành cho trẻ em cũng được gọi là đồ bành.”
Rắc rối là ở từ bành. Tại sao gọi là đồ bành? Trang Giày Secondhand. Com giải thích:
“Khi được hỏi về cách gọi này ở miền Trung, những người có kinh nghiệm lâu năm trong ngành hàng này lý giải, cách gọi này xuất phát từ cách đóng gói của loại hàng này, vì những đồ này được đóng gói thành những kiện lớn, những bao to và nặng, theo tiếng địa phương thì gọi đây là những “bành”, nên từ đó “đồ bành” bắt đầu được xuất hiện.”
Trang Top 1 2 3 bí mật Tín đồ hàng si thì cho biết:
Theo các chuyên gia phân tích Tindohangsi.vn thì cũng từ cách đóng gói của các kiện hàng thành các khối to, lớn, nặng ký. Tại nhiều nơi ở các tỉnh miền Trung như Đà Nẵng, Huế… thì người ta gọi các khối hàng lớn này chính là hàng đóng thành từng “bành”. Từ đó từ “đồ bành” ra đời và được sử dụng thường xuyên ở các tỉnh miền Trung.”
Theo trang Tin tức Huế thì:
“Không biết từ đồ bành xuất hiện khi nào, nhưng từ những năm 90 của thế kỷ trước, hàng loạt cửa hàng bán đồ bành tại đường Mai Thúc Loan đã bán mặt hàng này. Được hỏi vì sao gọi là “đồ bành”, chị Hoa – người có thâm niên trong buôn bán đồ bành giải thích, ‘có lẽ do hàng đóng thành từng bành lớn nên người ta mới gọi là đồ bành’ […]”.
Cả ba cách giải thích trên đều hoàn toàn đúng. Bành là danh từ từng một thời thông dụng, đặc biệt tại Nam Kỳ. Nhưng nó không được thu nhận vào những quyển từ điển quan trọng như Việt Nam tự điển của Lê Văn Đức hoặc Từ điển tiếng Việt 2020 của Trung tâm Từ điển học do Hoàng Phê chủ biên. Tự-điển Việt-nam của Ban Tu thư Khai trí thì ghi nhận gọn lỏn: “Bành. Bao lớn: Bành vải, bành sợi.” Đây là một từ Việt gốc Pháp, bắt nguồn ở danh từ balle. Balle ở đây không phải quả bóng, cũng không phải viên đạn, mà được Le Grand Robert giảng là “gros paquet de marchandises généralement enveloppé de toile et lié de cordes”, nghĩa là “gói hàng to thường bọc bằng vải bố và buộc bằng dây”. Tầm-nguyên tự-điển Việt-nam của Lê Ngọc Trụ ghi nhận: “bành (balle Pháp) Kiện hàng to.” Phương ngữ Nam Bộ có ngữ đoạn vị từ rả bành (rả dấu hỏi) vốn dùng để chỉ hành động “tháo dỡ những kiện hàng (bành hàng)”, về sau bị hiểu lệch đi thành “tan rã, không còn nguyên vẹn nữa”, nên viết thành rã bành (rã dấu ngã) một phần cũng vì bị cho là hình thức rút ngắn của rã bành tô.
Cứ như những gì đã trình bày thì từ bành từng một thời thông dụng, ít nhất là tại Nam Kỳ, tưởng chừng như đã chết, lại đang hồi sinh với những đồ bành của các nhà kinh doanh và giới tiêu thụ và đang thông dụng tại một số tỉnh miền Trung như đã nói ở trên.